I. NHÂN HẬU - ĐOÀN KẾT
1. Các từ ngữ thể hiện :
a. Lòng nhân hậu, tình cảm yêu thương đồng loại: lòng thương người, lòng nhân ái, lòng vị tha, tình nhân ái, tình yêu thương, quý mến, độ lượng, bao dung, cảm thông, thương xót, đồng cảm…
b. Trái nghĩa với nhân hậu hoặc yêu thương:tàn bạo, tàn ác, ác độc, thâm độc, độc địa, ác nghiệt, hung dữ, hung ác, dữ tợn, dữ dằn…
c. Thể hiện tinh thần đùm bọc, giúp đỡ đồng loại: đùm bọc, cưu mang, che chở, bao bọc, cứu giúp, cứu trợ, hỗ trợ, ủng hộ, bảo vệ,…
d. Trái nghĩa với đùm bọc hoặc giúp đỡ: ức hiếp, hà hiếp, bắt nạt, áp bức, hành hạ, đánh đập…
2. Các từ ngữ:
a. Chứa tiếng hiền: hiền lành, hiền hậu, hiền từ, hiền dịu, hiền hoà, dịu hiền, hiền thảo,…
b. Chứa tiếng ác: hung ác, ác nghiệt, độc ác, ác độc, ác ôn, ác hại, ác khẩu, ác cảm, tội ác, ác quỷ, ác thú, ác mộng,…
3. Các thành ngữ, tục ngữ, ca dao trong chủ điểm :
Có trước có sau: (Có thủy có chung): Khen người trước sao sau vậy, giữ vẹn tình nghĩa với người cũ.
c) Dữ như cọp
d) Thương nhau như chị em ruột
Hiền như Bụt (đât): Khen người nào rất hiền lành.
Lành như đất: Khen người nào rất hiền lành.
Thương người như thể thương thân: tinh thần nhân đạo cao cả trong truyền thống của dân tộc ta.
Lá lành đùm lá rách: Người có nhiều giúp người nghèo túng với tinh thần thương yêu, đùm bọc lẫn nhau.
Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ: Tinh thần đoàn kết, đồng cam cộng khổ với nhau trong một tập thể.
Ở hiền gặp lành: Ăn ở tốt với người khác thì lại có người đối xử tốt với mình. Khuyên sống hiền lành, nhân hậu thì sẽ gặp điều tốt đẹp may mắn.
Thương người như thể thương thân: tinh thần nhân đạo cao cả trong truyền thống của dân tộc ta.
Uống nước nhớ nguồn: Biết ơn người đã đem lại những điều tốt đẹp cho mình, sống có nghĩa có tình, thủy chung.
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Sống ở trên đời không ai giống ai, mỗi người một số phận, nhưng không nên vì vậy mà chia rẽ, mọi người hãy biết đùm bọc, nhường nhịn, chia sẻ, yêu thương nhau.
Khuyên các dân tộc trong một đất nước phải biết đoàn kết....
Chết cả đống hơn sống một mình: Tinh thần đoàn kết, sống chết có nhau.
Dữ như cọp: Chê trách kẻ ác nghiệt với người dưới mình hoặc bị sa vào tay mình.
Đoàn kết là sống, chia rẽ là chết: Đề cao sức mạnh đoàn kết trong tập thể.
Đồng tâm hiệp lực (Đồng sức đồng lòng): Cùng một lòng, cùng hợp sức để đạt mục đích chung.
Gan vàng dạ sắt: Khen người chung thủy, không thay lòng đổi dạ.
Kề vai sát cánh: Luôn ở gần nhau và thân thiết với nhau.
Lá lành đùm lá rách: Người có nhiều giúp người nghèo túng với tinh thần thương yêu, đùm bọc lẫn nhau.
Một con sâu bỏ rầu nồi canh: Một người làm bậy ảnh hưởng xấu đến cả tập thể.
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
Đề cao sức mạnh tập thể. Khuyên đoàn kết để tạo nên sức mạnh.
Một miếng khi đói bằng một gói khi no: Khi người ta cần mà mình giúp thì việc ấy có giá trị hơn rất nhiều những gì khi mình cho mà mình cho người ta không cần.
Muôn người như một: Mọi người đều đồng ý như nhau, đoàn kết một lòng.
Nhường cơm sẻ áo: Nói lên tình cảm thân thiết giữa con người với nhau. Gúp đỡ, san sẻ cho nhau lúc gặp khó khăn hoạn nạn.
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.
Các dân tộc trong một đất nước phải biết đoàn kết, yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau.
Trâu buộc ghét trâu ăn: Nói những kẻ ghen ghét gièm pha người có quyền lợi hơn mình.
Câu 4. Giải nghĩa các thành ngữ, tục ngữ:
a. Môi hở răng lạnh
- Nghĩa đen: Môi và răng là hai bộ phận trong miệng người. Vì môi che cho răng nên môi hở thì răng sẽ lạnh.
- Nghĩa bóng: Những người gần gũi, ruột rà phải đùm bọc, che chở nhau. Một người yếu kém thì những người khác cũng bị ảnh hưởng lây.
b. Máu chảy ruột mềm
- Nghĩa đen: Máu chảy thì đau đến ruột gan.
- Nghĩa bóng: Một người thân bị nạn thì những người thân khác đều đau xót.
c. Nhường cơm sẻ áo
- Nghĩa đen: Chia sớt cơm áo cho nhau.
- Nghĩa bóng: Giúp đỡ san sẻ cho nhau lúc khó khăn, hoạn nạn.
d. Lá lành đùm lá rách
- Nghĩa đen: Dùng lá lành bọc lá rách cho kín, khỏi hở.
- Nghĩa bóng: Người khỏe mạnh, may mắn, giàu có giúp đỡ cho người đau yếu, bất hạnh, nghèo khổ.